Biblioteka
BIBLIOTEKA
Kierownik: mgr Katarzyna Lis
Czytelnia/wymiana i dary wydawnictw/sprzedaż wydawnictw MiIZ PAN: mgr Monika Malcher
Czytelnia/wypożyczalnia międzybiblioteczna: Maria Kościesza
Pracownia skanowania: Paweł Jaros
Kontakt: libr@miiz.waw.pl
Czytelnia i Biblioteka są nieczynne do odwołania,
INFORMACJE OGÓLNE
Biblioteka Muzeum i Instytutu Zoologii PAN jest specjalistyczną biblioteką naukową, gromadzącą literaturę polską i zagraniczną z zakresu zoologii ze szczególnym uwzględnieniem: systematyki, zoogeografii, entomologii, ornitologii, malakologii oraz genetyki i biologii molekularnej.
Od początku swego istnienia księgozbiór Biblioteki gromadzony był w ścisłym związku z kolekcją zoologiczną i służył do opracowań taksonomicznych zwierząt z całego świata. Na przestrzeni przeszło 200 lat zgromadzono fundamentalne dzieła z zakresu zoologii, tworząc tym samym jeden z najwartościowszych polskich księgozbiorów o tematyce przyrodniczej. Wśród zbiorów na szczególną uwagę zasługuje kolekcja czasopism z XIX i XX w., zawierająca wiele kompletnych wydań. Niektóre periodyki gromadzone są nieprzerwanie od początku ich istnienia, np. Journal für Ornithologie od 1853 r., The Auk od 1885 r., Zeitschrift für Saugeterkunde od 1926 r. Natomiast w kolekcji książek - oprócz pierwszych polskojęzycznych dzieł z zakresu zoologii (m.in. Krzysztofa Kluka, Felixa Pawła Jarockiego), znajduje się wiele wydawnictw unikatowych, będących jedynymi egzemplarzami w Polsce, np. Naturgeschichte der Europäischen Schmetterlinge nach systematischer Ordnung. T.1-5 (1788-1794), Entomographia Imperii Russici. T. 1-5 (1822-1851), Die ichneumonen der forstinsecten in forstlicher und entomologischer beziehung. Bd.1-3 (1844). Dipteres exotiques: nouveaux ou peu connus. T.1-3 (1838-1843).
Szczególnie cenny zbiór stanowi kolekcja starodruków, w tym najstarszy w Bibliotece druk w języku polskim: O ziołach tutecznych y zamorskich y o moczy ich, a ktemu kxięgi lekarskie, wedle regestru niżey napisanego wszem wielmi użyteczne […]” Hieronima Spiczyńskiego z roku 1542.
Biblioteka od 1996 roku uczestniczy w Warszawskim Porozumieniu Bibliotek PAN, w ramach którego korzysta z zintegrowanego systemu bibliotecznego Horizon. Od roku 2011 współpracujemy także z katalogiem zbiorów polskich bibliotek naukowych NUKAT, dzięki czemu nasze zasoby są widoczne również w ogólnoświatowym katalogu Worldcat.
Od 2011 roku Biblioteka MiIZ PAN jest członkiem Konsorcjum Repozytorium Cyfrowe Instytutów Naukowych w ramach którego prowadzi własne Repozytorium MiIZ PAN, które zawiera dorobek wydawniczy Instytutu oraz materiały pochodzące z zasobów Biblioteki oraz Archiwum MiIZ PAN.
KATALOGI i BAZY DANYCH
Katalogi: W Bibliotece znajduje się elektroniczny Katalog on-line oraz katalogi kartkowe (alfabetyczny, czasopism oraz rzeczowy) w formie cyfrowej.
Katalog on-line (zawiera publikacje, które wpłynęły do Biblioteki od 2012 roku)
Repozytorium cyfrowe MiIZ PAN (w ramach RCIN)
Bazy danych: Biblioteka oferuje dostęp do kolekcji czasopism elektronicznych oraz bibliograficznych baz danych takich jak np.: BioOne Complete, Oxford University Press Life Sciences, Zoological Record (1864-2015), ICM - Wirtualna Biblioteka Nauki, w tym Elsevier, Springer, Wiley, EBSCO (np. baza Academic Search Ultimate), Web of Science, SCOPUS, Biblioteka Nauki, Nature, Science.
Inne przydatne narzędzia i linki:
- Wyszukiwarka czasopism dostępnych w ramach licencji krajowych (WBN): https://wbn.icm.edu.pl/e-czasopisma/
- Przeglądarka dziedzinowa i wyszukiwarka książek dostępnych w ramach licencji krajowych (WBN): https://wbn.icm.edu.pl/e-ksiazki/
Baza dorobku naukowego MiIZ PAN: http://bd.miiz.waw.pl/pl (niekompletna do 2012 r.)
Baza Wiedzy MiIZ PAN: https://miiz.bazawiedzy.org.pl/ (od 2017 r.)
HISTORIA BIBLIOTEKI
Biblioteka MiIZ PAN jako samodzielna jednostka została utworzona w 1919 roku, jednak historia księgozbioru sięga czasów wcześniejszych i wiąże się z powstaniem w 1819 r. Gabinetu Zoologicznego Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego zwanego również Muzeum Zoologicznym. Porządkowanie oraz opracowanie szybko powiększających się zbiorów naukowych Gabinetu wymagało pozyskiwania fachowego piśmiennictwa. Kolejni kustosze Gabinetu (Feliks Paweł Jarocki, Władysław Taczanowski) poza gromadzeniem okazów zoologicznych, troszczyli się również o systematyczne pozyskiwanie nowych publikacji. Gabinet przechodząc różne zmiany organizacyjne, przetrwał do roku 1919. W tym też roku jego zbiory oraz zbiory powstałego w roku 1887 prywatnego Muzeum Branickich weszły w skład nowopowstałego Narodowego Muzeum Przyrodniczego (1919-1921), które w późniejszych latach zostało przemianowane na Polskie Państwowe Muzeum Przyrodnicze - Dział Zoologiczny (1921-1928) i wreszcie na Państwowe Muzeum Zoologiczne (1928-1953). W roku 1953 PMZ zostało przekształcone w Instytut Zoologiczny Polskiej Akademii Nauk, obecnie Muzeum i Instytut Zoologii PAN.
Należy nadmienić, że księgozbiór Gabinetu gromadzony przez przeszło100 lat nie został przekazany razem ze zbiorami zoologicznymi do Muzeum. Zatrzymał go Zakład Zoologii Uniwersytetu Warszawskiego. Dopiero w latach 1949-1951 Zakład Zoologii Systematycznej UW w związku z reorganizacją swej biblioteki przekazał ponad 2 000 woluminów Bibliotece MiIZ PAN. Dużą część tych wydawnictw stanowiły książki, które należały niegdyś do Gabinetu Zoologicznego (ostemplowane pieczątką Gabinetu Zoologicznego Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego).
W 1919 roku zaczątkiem księgozbioru Biblioteki stały się zbiory dzieł prywatnego Muzeum hrabiów Branickich. Zostało ono założone w latach osiemdziesiątych XIX w., kiedy rodzina Branickich wycofała się ze świadczeń na rzecz Gabinetu Zoologicznego z obawy przed wywiezieniem gromadzonych tam zbiorów do Rosji. Po I wojnie światowej Ksawery Branicki przekazał cały zbiór Muzeum, wraz z księgozbiorem, na rzecz Narodowego Muzeum Przyrodniczego - Działu Zoologicznego.
W latach 1919-1939 księgozbiór Biblioteki powiększał się bardzo szybko, głównie za sprawą licznych darów napływających z kraju i zagranicy, a także wymiany wydawnictw. Była ona możliwa dzięki wydawaniu przez Muzeum własnych czasopism: Annales Zoologici Musei Zoologici Polonici (1921), Fragmenta Faunistica Musei Polonici Historiae Naturalis (1930), Acta Ornithologica Musei Zoologici Polonici (1933). We wrześniu 1939 r. Biblioteka posiadała 36 768 woluminów. Straty wojenne wyniosły około 1 500 woluminów. W styczniu 1945 roku Państwowe Muzeum Zoologiczne wznowiło swoją działalność, pracę rozpoczęła również Biblioteka.
Naczelna Dyrekcja Bibliotek od roku 1945 przyznała Bibliotece Państwowego Muzeum Zoologicznego prawo przejmowania księgozbiorów zabezpieczonych z dziedziny zoologii. Do wzrostu zasobów przyczyniła się także wznowiona wymiana wydawnictw, która objęła wiele nowych instytucji, osiągając w 1952 roku poziom przedwojenny (615 instytucji). W latach 1948-52 zakupiono także szereg podstawowych dzieł i czasopism zoologicznych niezbędnych do pracy naukowej. Znacznym źródłem nabytków w latach 1946-1964 były również dary indywidualnych ofiarodawców oraz instytucji krajowych i zagranicznych (18 000 woluminów).
Po 1953 roku Państwowe Muzeum Zoologiczne weszło w skład nowo zorganizowanego Instytutu Zoologicznego Polskiej Akademii Nauk, a Biblioteka uznana została za Centralną Bibliotekę zoologiczną o zadaniach ogólnokrajowych i otrzymała nazwę Biblioteki Głównej (1954).
W późniejszych latach liczba publikacji napływających do Biblioteki na przestrzeni dekad ulegała wielokrotnym zmianom, w zależności od posiadanych środków finansowych. Niemniej jednak nadal główne źródło pozyskiwania fachowej literatury stanowiła wspomniana już wymiana wydawnictw. W drodze nawiązanej współpracy Biblioteka otrzymywała nie tylko czołowe wydawnictwa zoologiczne z różnych krajów, ale i szereg mało znanych i raczej niedostępnych w sprzedaży publikacji, przeznaczonych dla niewielkiej liczby specjalistów. Na przestrzeni ostatnich 10 lat Biblioteka współpracowała z ponad 475 instytucjami naukowymi na całym świecie (z Afryki, Ameryki Południowej, Ameryki Północnej, Australii oraz Europy i Azji). Wśród odbiorców wydawnictw MiIZ PAN można wymienić m.in.: American Museum of Natural History, Library of Congress, Museum of Comparative Zoology, Smithsonian Institution Libraries, University of California, Chinese Academy of Sciences, National Library of China, Natural History Museum w Londynie, Muséum National d’Histoire Naturelle w Paryżu, Naturhistorisches Museum Wien, Russian Academy of Sciences Library, Russian State Library w Moskwie, Museo Nacional de Ciencias Naturales w Madrycie, Real Academia de Ciencias y Artes w Barcelonie, National Museum of Natural History w Leiden.
W 1996 roku Biblioteka dołączyła do konsorcjum bibliotek naukowych Polskiej Akademii Nauk (Warszawskie Porozumienia Bibliotek Naukowych PAN), którego zadaniem była komputeryzacja bibliotek PAN przez wspólny zakup i użytkowanie zintegrowanego systemu komputerowego. Od tego czasu księgozbiór biblioteczny opracowywany jest w systemie bibliotecznym Horizon.
W latach 1998–2012, w związku z Rozporządzeniem Ministra Kultury i Sztuki część zbiorów Biblioteki została zaliczona do Narodowego Zasobu Bibliotecznego.
W 2011 roku Biblioteka podjęła czynną współpracę z katalogiem NUKAT czyli centralnym katalogiem zbiorów polskich bibliotek naukowych. Od tego czasu Biblioteka bierze czynny udział we wprowadzaniu danych do katalogu NUKAT (w systemie Virtua).
W 2014 roku w związku z likwidacją Centrum Badań Ekologicznych PAN (wcześniej Instytut Ekologii PAN) w Dziekanowie Leśnym Biblioteka przejęła ponad 240 tytułów książek i czasopism z dziedziny ekologii, ornitologii, hydrobiologii, ekologii behawioralnej oraz ochrony środowiska.
Przez wszystkie lata swojej działalności Biblioteka zgromadziła wiele unikatowych czasopism naukowych i wydawnictw książkowych; obecnie wielkość księgozbioru Biblioteki wynosi 252 258 tys. woluminów w tym: czasopisma (124 205), książki (46 699), nadbitki (74 065) oraz zbiory specjalne (7 599) takie jak mikrofilmy, fotokopie oraz dokumenty kartograficzne i fonograficzne (stan na 2021 rok).
PROJEKTY
1. Repozytorium Cyfrowe Instytutów Naukowych (RCIN)
Projekt pn. Repozytorium Cyfrowe Instytutów Naukowych realizowany od 2010 do 2014 roku, finansowany ze środków Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Oś priorytetowa 2. Inwestycje związane z rozwojem infrastruktury informatycznej nauki w ramach poddziałania 2.3.2 Projekty w zakresie rozwoju zasobów informacyjnych nauki w postaci cyfrowej.
Celem Projektu było utworzenie ogólnodostępnego, ponadregionalnego, multidyscyplinarnego, pełnotekstowego, Repozytorium Cyfrowego złożonego ze zdigitalizowanych publikacji naukowych, materiałów archiwalnych, dokumentacji badań oraz piśmienniczego dziedzictwa kulturowego wyselekcjonowanych ze zbiorów 16 polskich instytutów naukowych oraz ich bibliotek tworzących Konsorcjum Repozytorium Cyfrowego Instytutów Naukowych, którego Partnerem wiodącym był Muzeum i Instytut Zoologii PAN.
2. Konserwacja starodruków z Narodowego Zasobu Bibliotecznego (2012)
Projekt „Konserwacja starodruków z Narodowego Zasobu Bibliotecznego" realizowany był w ramach programu Dziedzictwo kulturowe – Priorytet 2 – Wspieranie działań muzealnych, miał na celu zabezpieczenie i ochronę najcenniejszych zabytków piśmienniczych pochodzących częściowo ze zbiorów Gabinetu Zoologicznego Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego.
Pełnej konserwacji i renowacji poddanych zostało 27 starodruków. Po konserwacji wszystkie druki zostały zeskanowane oraz utrwalone w formie cyfrowej (PDF i DJVU), i umieszczone na stronie internetowej Fundacji Natura optima dux, która znajduje się pod adresem: http://starodruki.miiz.waw.pl/pl. Strona z interfejsem polskim, angielskim, niemieckim oraz francuskim informuje o celach projektu, szczegółach konserwacji, a także daje nieograniczony dostęp do wersji cyfrowej obiektów.
3. Digitalizacja i udostepnienie starodruków na platformie RCIN (Repozytorium Cyfrowe Instytutów Naukowych)
Głównym celem Projektu była digitalizacja, a następnie udostepnienie on-line na platformie RCIN czyli Repozytorium Cyfrowego Instytutów Naukowych 94 starodruków pochodzących ze zbiorów Muzeum i Instytutu Zoologii PAN. Prezentowany w bazie RCIN zbiór obrazuje fragment nowożytnej biblioteki przyrodniczej z całym bogactwem i różnorodnością charakterystycznym dla okresu jej powstania. Kolekcja prezentuje głównie druki o tematyce entomologicznej - ilustrujące i systematyzujące bogactwo świata owadów, pozycje dotyczące ryb, płazów, ptaków, opisy podróżników-eksploratorów dotyczące fauny, flory czy etnografii różnych rejonów świata oraz dzieła poświęcone anatomii, metodologii badań, systematyce, a także poradniki z zakresu łowiectwa, preparowania okazów przyrodniczych i ich kolekcjonowania. Tematyka przyrodnicza z towarzyszącą jej bogatą ikonografią, która często sama w sobie stanowi dzieło sztuki, decyduje o wysokiej wartości historycznej i wizualnej prezentowanej kolekcji.
Projekt realizowany był w 2015 roku, dofinansowany ze środków Fundacji Natura optima dux oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
4. Otwarte Zasoby w Repozytorium Cyfrowym Instytutów Naukowych (OZwRCIN)
Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk od 2018 r. realizował trzyletni projekt pn. Otwarte Zasoby w Repozytorium Cyfrowym Instytutów Naukowych (OZwRCIN) w ramach trzeciego konkursu Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa, oś II E-administracja i otwarty rząd, działanie 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, 2.3.1 Cyfrowe udostępnienie informacji sektora publicznego ze źródeł administracyjnych i zasobów nauki.
W Projekcie uczestniczyło 16 Partnerów (instytuty naukowe Polskiej Akademii Nauk i jeden instytut badawczy), a beneficjentem -Liderem, został Instytut Matematyczny Polskiej Akademii Nauk.
Celem Projektu było zwiększenie wolumenu (łącznie o 146.107 pozycji), dostępności i wykorzystania Informacji Sektora Publicznego udostępnianej na wolnych licencjach, a pochodzącej ze zgromadzonych u Partnerów zasobów nauki oraz dostosowanie realizowanych usług do potrzeb użytkowników, w tym niepełnosprawnych. Nastąpi to z wykorzystaniem już istniejącej infrastruktury teleinformatycznej (w tym darmowego dla Partnerów Projektu środowiska PIONIER) i platformy RCIN, tj. Repozytorium Cyfrowego Instytutów Naukowych (www.rcin.org.pl), którą większość partnerów współtworzyła w ramach PO UE Innowacyjna Gospodarka.
Obecnie działania obejmują dostosowanie funkcjonalności tej platformy do potrzeb jej użytkowników oraz stworzenie możliwości udostępniania w sieci Internetowej, poprzez tę platformę zasobów naukowych kolejnych 6 podmiotów. Dzięki Projektowi zostaną udostępnione unikalne zasoby nauki, w tym zasoby tekstowe i graficzne oraz dane źródłowe, w szczególności nowe pozycje, zawierające treści i dane naukowe, opatrzone kompletem metadanych, które dotychczas udostępniane były tylko wyjątkowo nielicznej grupie badaczy odwiedzających siedziby Partnerów. Obiekty te dokumentują dotychczasowe kierunki rozwoju dyscyplin, które uprawiają Partnerzy oraz służą dalszemu rozwojowi tych badań. Modernizowany jest także, z uwzględnieniem zdiagnozowanych potrzeb użytkowników, system informatyczny RCIN. Powstają nowe stanowiska pracy lub zostaną doposażone zostaną już istniejące pracownie digitalizacji. Odbywają się szkolenia pracowników merytorycznych oraz szkolenia użytkowników końcowych.
Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk w ramach projektu digitalizuje i udostępnia na platformie RCIN książki, czasopisma oraz materiały graficzne pochodzące z zasobów Biblioteki oraz Archiwum Instytutu (2 033 pozycji).
Zasady przetwarzania danych osobowych w Programie Operacyjnym Polska Cyfrowa 2014-2020 – szczegóły w pliku
Film promujący Projekt OZwRCIN w Muzeum i Instytucie Zoologii PAN https://www.youtube.com/watch?v=fsu_ua21o0c
Materiały promocyjne Projektu OZwRCIN :
Baza rcin.org.pl_poradnik dla użytkowników (19.8 MB)
Plakat informacyjny A3_OZwRCIN (1.7 MB)
Ulotka informacyjna_OZwRCIN (4.5 MB)
